Τι είναι η μουσικοθεραπεία;

Πολλές φορές μέσα στην μέρα, η μουσική έρχεται και φεύγει τυχαία. Ακόμη και όταν δεν επιλέγουμε να ακούσουμε μουσική, θα βρεθεί στα αυτιά μας μέσα από διαφημίσεις, από ταινίες, από εστιατόρια και καφέ. Είναι πραγματικά παντού! Την ίδια στιγμή, πολλοί από εμάς είμαστε εξαιρετικά επιλεκτικοί όταν πρόκειται για τη μουσική που επιλέγουμε να ακούσουμε. Όταν ένας σταθμός αρχίζει να παίζει μουσική που δεν μας αρέσει, μπορούμε γρήγορα να αλλάξουμε σε κάποιον άλλο, και το επαναλαμβάνουμε όσες φορές χρειαστεί μέχρι να βρούμε αυτό που μας ταιριάζει. Το ίδιο συμβαίνει και όταν επιλέγουμε από την δισκοθήκη μας. Πως επιλέγουμε; Γιατί κάποιες φορές μας ευχαριστεί περισσότερο ένα είδος μουσικής, γιατί όποια διάθεση και να έχουμε ένα συγκεκριμένο τραγούδι που θα ακούσουμε μπορεί να μας απογειώσει; Ή και να μας μελαγχολήσει;

Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι αναζητούν ασυνείδητα ευχάριστη μουσική – μουσική που να ρυθμίζει θετικά τη διάθεσή τους. Υπάρχουν επίσης άνθρωποι που επιλέγουν να ακούν συνειδητά θλιμμένη μουσική, προκειμένου να συντονιστούν με την θλίψη τους.

Οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες με αναφορές στη μουσικοθεραπεία είναι οι ιατρικοί αιγυπτιακοί πάπυροι που ανακαλύφθηκαν το 1899 και χρονολογούνται γύρω στο 1500 π.Χ. Σ’ αυτούς παρουσιάζεται αναλυτικά η ευνοϊκή επίδραση της μουσικής στη γονιμότητα της γυναίκας. Ωστόσο αυτοί που θεωρούνται πρόδρομοι της σύγχρονης μουσικοθεραπείας, είναι οι Αρχαίοι Έλληνες. Ανάμεσά τους ο Πυθαγόρας, ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας, διατύπωσαν θεμελιώδεις αρχές, όσον αφορά την επίδραση του ήχου στον ανθρώπινο ψυχισμό. Η Πυθαγόρεια σχολή υποστήριξε ότι το σύμπαν, η ανθρώπινη ψυχή και η μουσική υπόκεινται στις ίδιες αρμονικές σχέσεις, η διάσπαση των οποίων επιφέρει ψυχικές ασθένειες, που η μουσική έχει τη δύναμη να θεραπεύσει.

Παρόμοιες ήταν και οι απόψεις του Πλάτωνα. Ο Αριστοτέλης υποστήριξε τη δύναμη της επιρροής της μουσικής όχι στο σύνολό της, αλλά των επιμέρους τμημάτων της, ρυθμοί, κλίμακες, μελωδία, υφή, αλλά και ηχόχρωμα των μουσικών οργάνων, που επιδρούν διαφορετικά ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

Πατέρας της σύγχρονης μουσικοθεραπείας θεωρείται ο Ζακ-Εμίλ Νταλκρός (Βιέννη 1865-Γενεύη 1950), σπουδαίος παιδαγωγός, που με τις πρωτοποριακές του απόψεις σχετικά με το ρόλο της μουσικής στη γενικότερη ανάπτυξη του ατόμου καλλιέργησε το έδαφος για την ίδρυση της μουσικοθεραπείας.

Σαν ορισμό, μπορούμε να πούμε ότι, η μουσικοθεραπεία είναι η χρήση της μουσικής, των μουσικών οργάνων και άλλων στοιχείων της με στόχο την οργάνωση, βελτίωση, υποστήριξη αλλά και αποκατάσταση της φυσικής, συναισθηματικής, πνευματικής και νοητικής υγείας της ανθρώπινης ολότητας.

Η μουσικοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορες νοσολογικές καταστάσεις. Χωρίζεται σε δύο κύριες κατηγορίες, παθητική (ακρόαση μουσικής με βάση συγκεκριμένο πρόγραμμα) και ενεργητική (συμμετοχική). Η ενεργητική μουσικοθεραπεία αναφέρεται στη μουσική αυτο-έκφραση και επικοινωνία, που συχνά είναι αυθόρμητη, με αυτοσχεδιασμό χρησιμοποιώντας όργανα ή φωνή ελεύθερα. Αντίθετα με την κοινή αντίληψη, η μουσικοθεραπεία δεν προϋποθέτει μουσικές δεξιότητες ή ταλέντο.

Η μουσικοθεραπεία είναι σήμερα ένα διεθνώς αναγνωρισμένο επάγγελμα υγείας, το οποίο εφαρμόζεται από ειδικά καταρτισμένο μουσικοθεραπευτή, με σπουδές σε αναγνωρισμένο επαγγελματικό πρόγραμμα. Σε πολλές χώρες, η μουσικοθεραπεία εφαρμόζεται συχνότερα σε παιδιά και εφήβους, καθώς και σε ανθρώπους με αναπτυξιακές διαταραχές. Σύμφωνα με την κλινική εμπειρία και την έρευνα, η θεραπεία με μουσική φαίνεται να είναι μια συμπληρωματική μορφή θεραπείας, με εφαρμογή και στο πεδίο της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας.

Καθώς η πλειοψηφία των ψυχιατρικών διαταραχών είναι συναισθηματικές, δεν προκαλεί έκπληξη ότι η μουσική έχει βρεθεί να είναι ένα ισχυρό θεραπευτικό μέσο, καθώς βοηθάει στην ρύθμιση του συναισθήματος. Τα συναισθήματα, οι εικόνες, οι συνειρμοί και οι αναμνήσεις που προκαλούνται από τη μουσική προσφέρουν μια πολύτιμη δίοδο προς τις ψυχικές διεργασίες του ατόμου, φθάνοντας έτσι τις εμπειρίες που κάποιος είναι δύσκολο να εκφράσει λεκτικά. Ασκήσεις συντονισμού και ενεργοποίησης των κινητικών νευρώνων είναι συχνά στο επίκεντρο της μουσικοθεραπείας σε ασθενείς με κινητικές αναπηρίες. Η μουσικοθεραπεία με παιδιά και εφήβους σε συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα και δράση, διαδραματίζει συχνά ένα σημαντικό θεραπευτικό ρόλο ακόμα και αν η κύρια έμφαση και στόχος της θεραπείας είναι τα ψυχικά προβλήματα.